U organizaciji Proletkulta, u četvrtak, 14. novembra 2024. godine, održana je promocija knjige Džona Rida „Rat u Srbiji“. Na promociji o značaju Ridovih spisa je govorio dr Bogdan Živković, istoričar i naučni saradnik Balkanološkog instituta SANU.
„Rat u Srbiji” predstavlja vredno svedočanstvo američkog novinara, publiciste, humaniste i antiratnog aktiviste Džona Rida, poznatog po knjizi „Deset dana koji su potresli svet“ i kao jednog od osnivača Komunističke partije SAD i člana Kominterne. Godine 1915, uoči sloma srpske države i okupacije, Rid je, kao izveštač, prošao kroz opustošene delove Srbije i duž linije fronta u pratnji dr Vojislava M. Jovanovića, koji se u Ridovim tekstovima pojavljuje pod imenom „Džonson”. Jovanović je tada radio u Ratnom presbirou, a kasnije je postao poznat kao književnik, istoričar književnosti i dugogodišnji srpski, odnosno jugoslovenski diplomata.
Rid je proveo 28 dana u Srbiji, od 20. aprila do 18. maja 1915. godine, putujući maršutom Niš – Kragujevac – Beograd – Rakovica – Ada Ciganlija – Obrenovac – Šabac – Prnjavor – Loznica – Gučevo – Krupanj – Zavlaka – Valjevo – Niš. Bio je svedok stradanja srpskog stanovništva od austrougarske vojske, kao i užasne epidemije tifusa. Prema oceni dr Hantera, epidemija pegavog tifusa u Srbiji bila je „najiznenadnija po poreklu, najbrža po toku, najveća po intenzitetu i najbrže zaustavljena od svih poznatih epidemija u istoriji“.
Džon Rid nije bio jedini stranac koji se našao u ratom zahvaćenoj Srbiji. Brojni strani lekari, bolničarke, dobrovoljci i novinari delili su tragičnu sudbinu srpskog naroda tokom Prvog svetskog rata.
Ovo izdanje, pored Ridovih svedočanstava o Srbiji u vihoru rata, sadrži i nekoliko njegovih antiratnih tekstova, koji pružaju dublji uvid u njegovu prirodu i ideale.
Knjiga je objavljena kao rezultat saradnje između „Proletkulta“ i američke izdavačke kuće New Outlook Publishers, kojima ovom prilikom izražavamo posebnu zahvalnost za podršku. Ovu knjigu, kao i “Militarizam i antimilitarizam” od Karla Libknehta možete na ručiti putem telefona 064-086-04-92.
